MIEJSCE MAŁŻEŃSTWA l RODZINY W KOŚCIELE
Kościół to nie tylko kapłani, biskupi, zakonnicy i zakonnice, to wspólnota
osób zjednoczonych z Chrystusem. Ta wspólnota nazywa się inaczej ludem Bożym,
Mistycznym Ciałem Chrystusa, Świątynią Ducha Świętego. Chrystus małżeństwu
i rodzinie wyznaczył ważne miejsce w swoim Kościele.
1. Co znaczy, że małżonkowie powołani są do
budowania Kościoła? Ef 4,1-6
Czynnikiem zespalającym Kościół w jedną wspólnotę w Chrystusie jest
wiara, nadzieja, miłość oraz więzy wytwarzane przez sakramenty, głównie
przez chrzest, bierzmowanie i Eucharystię. Przez sakrament małżeństwa
Chrystus wyznacza małżonkom odpowiedzialne zadanie budowania Kościoła. To
budowanie dokonuje się na różne sposoby.
Przede wszystkim małżonkowie przyczyniają się do liczebnego wzrostu Kościoła
przez wydanie na świat potomstwa, które przez chrzest zostaje włączone do
wspólnoty Mistycznego Ciała Chrystusa. Budują oni Kościół przez pogłębianie
jedności swojej rodziny wokół Chrystusa. Rodzina ma stać się autentyczną
wspólnotą kościelną, zjednoczoną z Chrystusem przez wiarę, nadzieję, miłość
oraz przez sakramenty. A zatem małżonkowie budują Kościół, gdy pogłębiają
wiarę swoją oraz dzieci, gdy przyczyniają się do umocnienia miłości do
Boga oraz do siebie nawzajem, gdy dążą nie tylko do osiągnięcia ziemskich
celów, ale przede wszystkim - gdy troszczą się o zbawienie wieczne
wszystkich członków rodziny. Budują też Kościół, wspólnotę w
Chrystusie, gdy jednoczą się z Nim i między sobą przez częste przystępowanie
do Komunii św. Ponieważ wspólna modlitwa pogłębia wiarę i miłość,
dlatego stanowi skuteczny środek budowania wspólnoty Kościoła
Chrystusowego w rodzinie.
Rodzina jako całość ma się tak angażować w życie świata, społeczeństwa,
Kościoła, aby wszystko przemieniać i doskonalić. Ma tak promieniować na
otoczenie, aby pojawiało się w nim jak najwięcej dobra, sprawiedliwości,
miłości, prawdy oraz aby zanikało zło. Tak więc „rodzina chrześcijańska
jest powołana do brania żywego i odpowiedzialnego udziału w posłannictwie
Kościoła w sposób sobie właściwy i odrębny, czyli oddając siebie samą
na służbę Kościołowi i społeczeństwu w tym, czym jest i co czyni, jako
głęboka wspólnota życia i miłości. Skoro rodzina chrześcijańska jest
wspólnotą, której więzy zostały odnowione przez Chrystusa przez wiarę i
sakramenty, jej udział w posłannictwie Kościoła winien dokonywać się na
sposób wspólnotowy: a więc wspólnie, małżonkowie jako para, rodzice i
dzieci jako rodzina winni przeżywać swoją służbę dla Kościoła i dla świata.
Powinni być w wierze jako «jeden duch i jedno serce», poprzez ożywiającego
ich ducha apostolskiego i poprzez współpracę, która włącza ich w dzieło
służenia wspólnocie kościelnej i obywatelskiej” (Familiaris consortio.
50).
2. Na czym polega uczestnictwo rodziny w prorockiej posłudze
Jezusa Chrystusa i Jego Kościoła? 1 P 3,1-4; Mk 16,15-16
Chrystus, najwyższy prorok i nauczyciel, zbawił świat przez głoszenie
mu Dobrej Nowiny. To posłannictwo Jezusa kontynuuje obecnie Kościół, lud
prorocki, w który zostaliśmy wszczepieni przez sakrament chrztu. W tej posłudze
prorockiej uczestniczą również rodziny chrześcijańskie poprzez pogłębianie
swojej wiary oraz przez ewangelizowanie świata. To ewangelizowanie zaś ma
dokonywać się zarówno w tonie samej rodziny, jaki przez rodzinę w różnych
środowiskach. Papież Paweł VI przypomina: „Rodzinę, podobnie jak Kościół,
należy uważać za pole, na które przynosi się Ewangelię i z którego ona
się rozkrzewia. Dlatego w łonie rodziny świadomej tego zadania wszyscy członkowie
jej ewangelizuję, a także podlegają ewangelizacji. Rodzice nie tylko dzielą
się z dziećmi Ewangelią, ale mogą od nich odebrać tę Ewangelię wyrażoną
głęboko życiem. Rodzina staje się głosicielką Ewangelii dla wielu rodzin
oraz dla otoczenia, w którym żyje” (Evangelii nuntiandi, 71). Konieczność
katechezy w łonie rodziny ujawnia się zwłaszcza w tych krajach, w których
szerzy się ateizm i laicyzację. Rodzice powinni słowem i przykładem głosić
swoim dzieciom wiarę w Boga Ojca, Jego Syna, Jezusa Chrystusa, naszego
Odkupiciela, i w Ducha Świętego, który nas odradza, uświęca i
usprawiedliwia. Rodzina ma tak przygotować dzieci do życia, aby wypełniły
swoje zadania zgodnie z otrzymanym od Boga powołaniem. Przekazywanie
Ewangelii powinno obejmować również dzieci w okresie dojrzewania i młodości,
kiedy to dość często kontestują one lub wręcz odrzucają otrzymaną w
pierwszych latach życia wiarę. „Podobnie jak w Kościele dzieło
ewangelizacji zawsze związane jest z cierpieniem apostoła, tak w rodzinie
chrześcijańskiej rodzice powinni odważnie i z wielką pogodą ducha
przyjmować trudności, na jakie niejednokrotnie napotyka ich posługiwanie
ewangelizacyjne wobec własnych dzieci” (Familiaris consortio, 53).
Przekazywanie nauki Chrystusowej nie może ograniczyć się do samej tylko
rodziny i powinno promieniować na otoczenie, gdyż Zbawiciel nakazał głosić
Ewangelię wszelkiemu stworzeniu (por. Mt 16,15). Małżonkowie i rodzina mają
stać się świadkami Chrystusa, szerzącymi i broniącymi wiary, misjonarzami
miłości i życia. „Ożywiony już we własnym wnętrzu duchem misyjnym, «Kościół
domowy» jest powołany do tego, by był jaśniejącym znakiem obecności
Chrystusa i Jego miłości także dla ludzi stojących «daleko», znakiem dla
rodzin, które jeszcze nie wierzą i dla tych rodzin chrześcijańskich, które
już nie żyją konsekwentnie wedle otrzymanej wiary: jest wezwany, ażeby «przykładem
i świadectwem swoim» oświecał „tych, co szukają prawdy»„ (Familiaris
consortio, 54). Rodziny chrześcijańskie, w zależności od indywidualnego
powołania, mogą na pewien czas udawać się na tereny misyjne, aby głosić
Ewangelię i służyć człowiekowi miłością Jezusa Chrystusa. Powinny też
przyczyniać się do działalności misyjnej Kościoła przez modlitwę w tej
intencji oraz pielęgnowanie powołań misyjnych wśród swoich synów i córek
oraz „przez dzieło wychowania, które przysposabia «dzieci od najmłodszych
lat do coraz lepszego poznania miłości Boga ku wszystkim ludziom»„ (Familiaris
consortio, 54). Papież Jan Paweł II przypomina, że pewna „forma działalności
misyjnej może być rozwijana już wewnątrz rodziny. Ma to miejsce wtedy, gdy
któryś z jej członków nie wierzy lub nie praktykuje konsekwentnie. W tym
przypadku inni członkowie rodziny winni dać mu żywe świadectwo ich wiary,
które by go pobudziło i podtrzymało na drodze ku pełnemu przylgnięciu do
Chrystusa Zbawiciela” (Familiaris consortio, 54).
3. Na czym polega udział rodziny w kapłańskiej
funkcji Jezusa Chrystusa i Kościoła? 1 P 2,4-5.9-10
Kościół włączony jest w kapłańską działalność Chrystusa. Rodzina
chrześcijańska, która należy do Kościoła, ludu kapłańskiego, także
uczestniczy w kapłańskiej funkcji Zbawiciela. Wypełnianie tej kapłańskiej
posługi rodziny dokonuje się przez życie sakramentalne, głównie przez
przystępowanie do Komunii św. i sakramentu pojednania, przez składanie Bogu
ofiary z własnego życia i modlitwę. W czasie Mszy św. uobecnia się
zbawcza, krzyżowa ofiara Chrystusa, ofiara miłości. Zjednoczenie się z
Chrystusem przez Komunię św. staje się dla rodziny umocnieniem jej miłości
i jedności. „Chleb eucharystyczny — stwierdza Jan Paweł II — czyni z różnych
członków wspólnoty rodzinnej jedno ciało, objawienie szerszej jedności Kościoła
i uczestnictwo w niej; uczestnictwo w Ciele «wydanym» i Krwi «przelanej»
Chrystusa staje się niewyczerpanym źródłem misyjnego i apostolskiego
dynamizmu rodziny chrześcijańskiej” (Familiaris consortio, 57).
Całe życie małżeńskie i rodzinne ma stać się ofiarą duchową, miłą
Bogu, składaną dla uwielbienia Go i dla zbawienia świata. Wszystko w życiu
rodzinnym może stać się zbawczą ofiarą. Członkowie rodziny chrześcijańskiej
„jako poświęceni Chrystusowi i namaszczeni Duchem Świętym, w przedziwny
sposób powołani są i przygotowani do tego, aby rodziły się w nich zawsze
coraz obfitsze owoce Ducha. Wszystkie bowiem ich uczynki, modlitwy i
apostolskie przedsięwzięcia, życie małżeńskie i rodzinne, codzienna
praca, wypoczynek ducha i ciała, jeśli odbywają się w Duchu, a nawet
utrapienia życia, jeśli cierpliwie są znoszone, stają się duchowymi
ofiarami, miłymi Bogu przez Jezusa Chrystusa (por. 1 P 2,5); ofiary te składane
są zbożnie Ojcu w eucharystycznym obrzędzie wraz z ofiarą Ciała Pańskiego.
W ten sposób i ludzie świeccy, jako zbożnie działający wszędzie
czciciele Boga, sam świat Jemu poświęcają” (KK 34). Jak najczęściej
powinniśmy składać w ofierze Bogu swoje życie i układać je zgodnie z
Jego wolą i upodobaniem.
Oprócz Eucharystii, drugim bardzo ważnym sakramentem w życiu rodzinnym
jest sakrament pojednania. W nim to Bóg, bogaty w miłosierdzie, przelewa na
członków rodziny swoje miłość potężniejszą niż grzech, przyczyniając
się do odbudowania i udoskonalenia jedności rodzinnej. Sakrament ten jest
pomocą do ciągłego rozpoczynania nowego życia, dlatego Paweł VI zachęca
wszystkich małżonków: „Jeśli zaś są jeszcze uwikłani w grzechy, niech
nie upadają na duchu, ale z pokorą i wytrwałością uciekają się do miłosierdzia
Bożego, którego Sakrament Pokuty obficie udziela” (Humanae vitae, 25).
Oprócz życia sakramentalnego i składania Bogu ofiary ze swych czynów,
także modlitwa rodzinna stanowi wypełnianie funkcji kapłańskiej. Kiedy
wszyscy razem modlą się w rodzinie, Chrystus w szczególny sposób jest w
niej obecny. On bowiem zapewnił nas: „Zaprawdę, powiadam wam: Jeśli dwaj
z was na ziemi zgodnie o coś prosić będą, to wszystkiego użyczy im mój
Ojciec, który jest w niebie. Bo gdzie są dwaj albo trzej zebrani w imię
moje, tam jestem pośród nich” (Mt 18,19-20). Różne wydarzenia i przeżycia
rodzinne powinny pobudzać do modlitwy: „Radości i bóle, nadzieje i
smutki, narodziny i rocznice urodzin, rocznice ślubu rodziców, wyjazdy, rozłąka
i powroty, dokonywanie ważnych i trudnych wyborów, śmierć drogich osób
itd. oznaczają wkroczenie miłości Bożej w dzieje rodziny, tak jak winny
oznaczać moment stosowny do dziękczynienia, błagania i do ufnego
powierzenia rodziny wspólnemu Ojcu, który jest w niebie. Ponadto godność i
odpowiedzialność rodziny chrześcijańskiej jako „Kościoła domowego”
mogą być przeżywane jedynie przy nieustannej pomocy Bożej, która zawsze
zostanie udzielona, jeżeli wyprosi się ją w pokornej i ufnej modlitwie (Familiaris
consortio, 59).
4. Na czym polega udział rodziny w królewskiej, czyli
pasterskiej, posłudze Chrystusa i Kościoła? Mk 10,42-45
Chrystus jest Królem zdecydowanie różniącym się od władców tego świata,
którzy uciskają narody i „dają im odczuć swą władzę” (Mk 10,42).
Jezus, Dobry Pasterz i Król, nie przyszedł na świat „aby Mu służono,
lecz żeby służyć i dać swoje życie na okup za wielu” (Mk 10,45).
Zbawiciel jest Królem, który służy. Cały Kościół, a więc i rodziny
chrześcijańskie również, jest włączony w królewską, czyli pasterską,
posługę Chrystusa. Kościół zatem, lud królewski, ma służyć światu,
by doprowadzić go do wiecznego zbawienia. W tę posługę mają aktywnie włączyć
się małżonkowie i całe rodziny chrześcijańskie. Wypełniają swoją posługę
pastersko-królewską, jeśli poddadzą się kierownictwu Ducha Świętego, który
rozbudza w naszych sercach miłość Bożą. Natchnienia i kierownictwo tego
Ducha Miłości jest dla chrześcijanina „kodeksem” i „prawem”. Jan
Paweł II stwierdza: „Życie chrześcijańskie znajduje swoje prawo nie w
jakimś pisanym kodeksie, ale w osobowym działaniu Ducha Świętego, który ożywia
i prowadzi chrześcijanina, to znaczy w prawie «Ducha, który daje życie w
Jezusie Chrystusie”: „miłość Boża rozlana jest w sercach naszych przez
Ducha Świętego, który został nam dany». Ma to znaczenie również dla
chrześcijańskiego małżeństwa i rodziny chrześcijańskiej: ich
przewodnikiem i prawem jest Duch Jezusa, rozlany w sercach przez sakrament małżeństwa...
Rodzina chrześcijańska jest w ten sposób ożywiona i kierowana nowym prawem
Ducha i w wewnętrznej komunii z Kościołem — ludem królewskim - zostaje
wezwana do przeżywania swej «służby» miłości wobec Boga i wobec braci.
Tak jak Chrystus sprawuje swoją władzę królewską oddając się na służbę
ludzi, tak chrześcijanin znajduje autentyczny sens własnego udziału w królewskości
swego Pana, uczestnicząc w Jego duchu i w postawie służby człowiekowi...”
(Familiaris consortio, 63). Uczestnicząc w królewskiej posłudze Chrystusa i
całego Kościoła, małżonkowie i rodziny powinny budować królestwo Boże,
czyli królestwo dobra, sprawiedliwości, miłości i pokoju. Przez swoją
ofiarną służbę mają przekształcać świat w rzeczywistość, w której
zakróluje Bóg i Jego jedyne przykazanie miłości. To przekształcanie będzie
się dokonywać przez dobroć i przykład życzliwości. „Rodzina chrześcijańska,
ożywiona i podtrzymywana nowym przykazaniem miłości, żyje gościnnością,
szacunkiem i służbą każdemu człowiekowi, w którym zawsze dostrzega godność
osoby i dziecka Bożego” (Familiaris consortio, 64). Królewska posługa
rodziny polega na tym, aby przemieniać świat w prawdziwą wspólnotę, w której
szanowana jest godność każdej bez wyjątku osoby ludzkiej. Dlatego też
najpierw rodzina ma się zespalać i jednoczyć w miłości, w niej ma być
szanowany każdy człowiek, życie ludzkie, nawet to nie narodzone. Dzięki
rodzinie Kościół ma przekształcić się we wspólnotę braterską, w której
zniknie „urzędowe” odnoszenie się do siebie, na rzecz relacji
partnerskiej. Podkreśla to papież Jan Paweł II słowami: „Dzięki miłości
rodziny Kościół może i powinien nabrać charakteru bardziej domowego, to
znaczy bardziej rodzinnego, stając się w swoich stosunkach bardziej ludzki i
braterski” (Familiaris consortio, 64). Miłość, będąca fundamentem posługi
kapłańskiej całego ludu Bożego, nie może ograniczać się tylko do wierzących:
ma ona objąć każdego. „«Każdy człowiek jest moim bratem»: ponieważ w
każdym, a nade wszystko w ubogim, słabym, cierpiącym i niesprawiedliwie
traktowanym, miłość umie dostrzec oblicze Chrystusa i brata, którego ma
kochać i któremu ma służyć (Familiaris consortio, 64), „By tego rodzaju
praktyka miłości była i objawiała się w sposób nieposzlakowany, trzeba
widzieć w bliźnim obraz Boga, wedle którego został stworzony, oraz
Chrystusa Pana, któremu rzeczywiście ofiaruje się, cokolwiek daje się
potrzebującemu” (DA 8).
Tak więc działalność rodziny nie może ograniczać się tylko i wyłącznie
do niej samej. „Rodzina chrześcijańska, budując Kościół w miłości,
oddaje się na służbę człowiekowi i światu, urzeczywistniając prawdziwie
ów «postęp ludzki», którego treść została zwięźle wyrażona w Orędziu
Synodu do rodzin: «Do was należy kształtowanie ludzi w miłości i
praktykowanie miłości we wszystkich odniesieniach do bliźnich tak, aby miłość
ogarniała całą wspólnotę, aby była przepojona poczuciem sprawiedliwości
i szacunku dla innych, świadoma swej odpowiedzialności wobec całej społeczności”»
(Familiaris consortio, 64).
Literatura na temat zadań rodziny w Kościele i świecie:
J. Kłys, Rodzina katolicka i środowisko jako teren apostolstwa świeckich,
Ateneum Kapłańskie 397/75.
F. Macharski, Rodzina a Kościół, Ateneum Kapłańskie 369/70. K. Majdański,
Teologia małżeństwa i rodziny, Ateneum Kapłańskie 369/70.
K. Wojtyła, Rodzina jako communio personarum, Ateneum Kapłańskie 395/74.
PODSUMOWANIE
W sakramencie małżeństwa mężczyzna i kobieta otrzymują
szczególne łaski od Boga: zostają oni uświęceni i umocnieni Jego miłością.
Ten dar powinien rozwijać się coraz bardziej każdego dnia. Miłość małżonków
ma przejawiać się we wszystkim, co czynią, i prowadzić ich do coraz większego
uświęcenia. Specyfiką miłości małżeńskiej jest to, że ma ona być miłością
płodną, otwartą na nowe życie, gotową podjąć się współdziałania z
Bogiem-Stwórcą. Małżonkowie i rodzina mają ważne zadania do spełnienia
w Kościele i w świecie. Przez udział w prorockiej, kapłańskiej i królewskiej
posłudze Chrystusa i ludu Bożego mają pogłębiać, tak we własnej
rodzinie, jak i w otoczeniu, wiarę, nadzieję, miłość, mają przyczyniać
się do jednoczenia świata, do budowania jednej wielkiej wspólnoty, której
ośrodkiem będzie Jezus, nasz Zbawiciel, mają przekształcać ludzkość w
królestwo sprawiedliwości, miłości, pokoju i prawdy. Wszystkie łaski
udzielane w sakramencie małżeństwa oraz w innych sakramentach zostały nam
wysłużone przez Jezusa Chrystusa, głównie przez Jego zbawczą mękę i śmierć
krzyżową. Dzięki tym łaskom dokonuje się stopniowa naprawa ludzkości,
skażonej przez grzech prarodziców i grzechy osobiste, jej odradzanie i uświęcanie.
Dzięki pomocy Jezusa Chrystusa i działalności Jego Ducha wszystko zmierza
do wyznaczonego przez Ojca niebieskiego celu, którym jest ostateczna odnowa
wszystkiego, życie bez końca i szczęście przebywania na zawsze z Bogiem we
wspólnocie zbawionych.
