Treść poszczególnych części artykułu:
I. Powody napisania
encykliki o Eucharystii
Pierwsza część artykułu omawia przyczyny, dla których powstała encyklika Jana
Pawła II "Ecclesia de Eucharistia"
II. Głosimy śmierć
Twoją, Panie Jezu... Kontakt z Ofiarą Krzyżową Jezusa Chrystusa dzięki
Eucharystii
Rozdział ten mówi o odniesieniem Eucharystii do ofiary
krzyżowej Jezusa, głównie — o jej uobecnianiu się w czasie Mszy św.
III.
... Wyznajemy Twoje Zmartwychwstanie...
Realna obecność Jezusa Chrystusa
zmartwychwstałego dzięki przeistoczeniu
Paragraf ten koncentruje się na treściach związanych z
Chrystusem, który dzięki swemu zmartwychwstaniu będzie wiecznie istniał
w swoim ludzkim ciele. Z tym zmartwychwstałym ciałem Zbawiciel staje się
realnie obecny w
Eucharystii, pod postaciami chleba i wina, a dokonuje się to przez
przeistoczenie. Komunia św. to nasze zjednoczenie się z
żyjącym Chrystusem.
IV.
"Oczekujemy Twego przyjścia w chwale.
Eschatologiczny wymiar Eucharystii"
Ta część opracowania omawia eschatologiczny wymiar
Eucharystii, która zapowiada przyjście Chrystusa w chwale, przybliża nam
niebo i daje łączność ze wszystkimi zbawionymi.
V. Eucharystia źródłem
nadziei na lepszą przyszłość.
W końcowej części artykułu znajdzie się refleksja nad rozbudzaną przez
Eucharystię nadzieją na odnowę wszystkiego i nad zobowiązaniami, jakie
wypływają z faktu uczestniczenia w sprawowaniu tego Sakramentu, a zwłaszcza –
z przystępowania do Komunii św.
I
Powody napisania
encykliki o Eucharystii
W Rzymie, dnia
17 kwietnia 2003, w Wielki Czwartek, została opublikowana encyklika Jana
Pawła II o Eucharystii: "Ecclesia de Eucharistia". Tekst tego dokumentu stanie
się przedmiotem naszych rozważań. W tym artykule przedstawione zostaną treści
zawarte w aklamacji: "Głosimy śmierć Twoją, Panie Jezu Chryste, wyznajemy
Twoje zmartwychwstanie i oczekujemy Twego przyjścia w Chwale". (Skrótem odwołującym się do encykliki będzie EE)
— Kościół
żyje dzięki Eucharystii
"Kościół żyje dzięki Eucharystii [Ecclesia de
Eucharistia vivit]" (EE 1) – to pierwsze słowa dokumentu Jana Pawła
II. Są one stwierdzeniem pewnego faktu i zarazem zachętą skierowaną do każdego
ochrzczonego człowieka, który jako członek Kościoła żyje i ma żyć dzięki
Eucharystii. W niej spotykamy Tego, który jest Życiem, tzn. Jezusa Chrystusa.
Najświętszy Sakrament wypełnia obietnicę daną przez Boskiego Zbawiciela: «A
oto Ja jestem z wami przez wszystkie dni, aż do skończenia świata» (Mt 28,
20). Komunia św. umożliwia nam realne choć ukryte zjednoczenie się z Tym,
którego – jak ufamy – spotkamy kiedyś w wieczności "twarzą w twarz".
— Bogactwo
Eucharystii powodem napisania encykliki
Przed rozważeniem tajemnicy eucharystycznej papież podaje
powody napisania swojej encykliki poświęconej Sakramentowi, który znajduje się
w centrum wiary Kościoła i jego nauczania (por. EE 9). Główną przyczynę
stanowi fakt, że ten cenny skarb, jakim jest Eucharystia, powinien być znany i
ceniony przez wszystkie pokolenia. Dzięki Eucharystii bowiem możliwe staje się
pełne spotkanie z żywym i kochającym Chrystusem (por. EE 1); w niej
tajemniczo uobecniają się zbawcze wydarzenia z przeszłości, takie jak Ostatnia
Wieczerza (por. EE 2), agonia i śmierć krzyżowa Jezusa (por. EE 3 i
4), Jego zmartwychwstanie (por. EE 4). Sakrament ten zapowiada też
przyszłe wydarzenie, którym będzie przyjście Chrystusa w chwale (por. EE 5)
i na nie przygotowuje Kościół. Chrystus w Eucharystii jest pokarmem dla
Kościoła, źródłem jego duchowej mocy (por. EE 7).
— Osobiste przeżycia Jana Pawła II motywem wydania
encykliki eucharystycznej
To przede wszystkim głęboka wiara pobudziła Jana Pawła II
do napisania nowego dokumentu o Eucharystii. Ta wiara pogłębiała się w nim,
gdy odprawiał Mszę św. najpierw jako kapłan, duszpasterz akademicki, a potem
jako biskup i papież. A, jak wspomina, celebrował Eucharystię w wielu
miejscach, co pomogło mu odkryć jej uniwersalistyczny charakter: "Gdy
myślę o Eucharystii, patrząc na moje życie kapłana, biskupa i Następcy Piotra,
wspominam spontanicznie wiele chwil i miejsc, w których dane mi było ją
sprawować. Pamiętam kościół parafialny w Niegowici, gdzie spełniałem moją
pierwszą posługę duszpasterską, kolegiatę św. Floriana w Krakowie, katedrę na
Wawelu, bazylikę św. Piotra oraz wiele bazylik i kościołów w Rzymie i na całym
świecie. Dane mi ją było również sprawować w wielu miejscach na górskich
szlakach, nad jeziorami i na brzegach morskich; sprawowałem ją na ołtarzach
zbudowanych na stadionach, na placach miast... Ta różnorodna sceneria moich
Mszy św. sprawia, iż doświadczam bardzo mocno uniwersalnego — można wręcz
powiedzieć kosmicznego charakteru celebracji eucharystycznej. Tak,
kosmicznego! Nawet wtedy bowiem, gdy Eucharystia jest celebrowana na małym
ołtarzu wiejskiego kościoła, jest ona wciąż poniekąd sprawowana na ołtarzu
świata. Jednoczy niebo z ziemią. Zawiera w sobie i przenika całe stworzenie.
Syn Boży stał się człowiekiem, aby w najwyższym akcie uwielbienia przywrócić
całe stworzenie Temu, który je uczynił z niczego. I w ten sposób On —
Najwyższy i Wieczny Kapłan — wchodząc do odwiecznego sanktuarium przez swoją
krew przelaną na Krzyżu, zwraca Stwórcy i Ojcu całe odkupione stworzenie.
Czyni to przez posługę kapłańską Kościoła, na chwałę Najświętszej Trójcy.
Doprawdy jest to mysterium fidei, dokonujące się w Eucharystii: świat,
który wyszedł z rąk Boga Stwórcy, wraca do Niego odkupiony przez Chrystusa."
(EE 8)
— Potrzeba głoszenia zdrowej nauki o Eucharystii z powodu szerzących się błędów
Jan Paweł II
wymienia jeszcze jeden powód, dla którego decyduje się przedstawić autentyczne nauczanie
Kościoła o Eucharystii: są nim różne błędy i nadużycia związane z jej
sprawowaniem. Jako pierwsze niepokojące zjawisko wymienia Ojciec Święty zanik
adoracji eucharystycznej w niektórych miejscach na świecie (por. EE 10).
To zjawisko jest niebezpieczne, gdyż świadczy o braku wiary w realną i trwałą
obecność Zbawiciela pod postaciami eucharystycznymi.
Drugim błędem,
wspomnianym przez encyklikę, jest przemilczanie lub negowanie ofiarniczego
aspektu eucharystii. "Ogołocona z jej wymiaru ofiarniczego jest
przeżywana w sposób nie wykraczający poza sens i znaczenie zwykłego
braterskiego spotkania." (EE 10). W Eucharystii dostrzega się
tylko ucztę braterską, zapominając, że uobecnia ona zbawczą ofiarę krzyżową
Jezusa Chrystusa.
Trzeci błąd to negowanie, że do sprawowania Eucharystii konieczne jest kapłaństwo
oparte na sukcesji apostolskiej. (Por. EE 10) Chodzi zatem o
celebrowanie Eucharystii przez osoby, które nie posiadają ważnych święceń
kapłańskich. Ta niewłaściwa praktyka wyrasta z przekonania, że w sprawowaniu
Eucharystii nie ma niczego więcej niż głoszenie słowa Bożego i ożywiające
wiarę wspominanie takich wydarzeń z przeszłości jak Ostatnia Wieczerza i
śmierć Jezusa na krzyżu. A więc nie ma przemiany chleba i wina w prawdziwe
Ciało i Krew Chrystusa, nazywanej przeistoczeniem, której mógłby dokonać tylko
ten, kto przyjął ważnie święcenia kapłańskie; nie ma realnej i trwałej
obecności Chrystusa pod postaciami eucharystycznymi i nie ma uobecnienia
ofiary krzyżowej.
Jako czwarte nadużycie Jan Paweł II wymienia inicjatywy
fałszywego ekumenizmu, które "stosują praktyki eucharystyczne niezgodne z
dyscypliną, w jakiej Kościół wyraża swoją wiarę." (EE 10)
Aby przypomnieć autentyczną naukę o Eucharystii, Jan
Paweł II pisze swoją encyklikę. Pragnie przez to rozwiać różne wątpliwości, na
które naraża wierzących stykanie się z błędnymi naukami o Najświętszym
Sakramencie. "Eucharystia jest zbyt wielkim darem, ażeby można było tolerować
dwuznaczności i umniejszenia." (EE 10)
II
Głosimy śmierć
Twoją, Panie Jezu...
Kontakt z Ofiarą Krzyżową Jezusa Chrystusa dzięki
Eucharystii
Jaki związek z Ofiarą Krzyżową Jezusa Chrystusa
ma Eucharystia?
Dzięki Eucharystii jedyna ofiara krzyżowa Jezusa Chrystusa uobecnia się w
różnych miejscach globu ziemskiego, w każdym czasie. Przez to ludzie
wszystkich pokoleń otrzymują łaski zbawcze, które wszystkie bez wyjątku
zostały wysłużone przez Zbawiciela na krzyżu. Ponadczasowe trwanie, dzięki
Eucharystii, ofiary krzyżowej umożliwia każdemu z nas włączenie w nią naszych
duchowych ofiar, aby przyczynić się do zbawienia świata. Te główne myśli,
przypomniane przez Jana Pawła II w jego encyklice staną się obecnie
przedmiotem naszych rozważań.
— Przed ofiarą krzyżową
ustanowiona Eucharystia tę ofiarę uobecnia
Omawianie tajemnicy Eucharystii Jan Paweł
rozpoczyna od przypomnienia jej ścisłego powiązania z męką i śmiercią
Jezusa. Istotnie, To powiązanie jest podwójne: Sakrament Eucharystii został
ustanowiony na kilkanaście godzin przed śmiercią Zbawiciela, a ponadto
uobecnia się w nim zbawcza ofiara krzyżowa.
«Pan Jezus tej nocy, której został wydany» (1 Kor 11, 23), ustanowił
Ofiarę eucharystyczną swojego Ciała i swojej Krwi. Słowa apostoła Pawła
przypominają nam dramatyczne okoliczności, w jakich narodziła się Eucharystia.
Zawiera ona niezatarty zapis męki i śmierci Pana. Nie jest tylko przywołaniem
tego wydarzenia, lecz jego sakramentalnym uobecnieniem. Jest ofiarą Krzyża,
która trwa przez wieki.9 Prawdę tę dobrze wyrażają słowa, jakimi
w rycie łacińskim lud odpowiada na wypowiadaną przez kapłana aklamację: «Oto
wielka tajemnica wiary» — «Głosimy śmierć Twoją, Panie Jezu!». (EE 11)
Rozpoczęcie przez Jana Pawła II
omawiania tajemnicy eucharystycznej od przypomnienia, że uobecnia się w niej
jedyna ofiara krzyżowa Jezusa, nie jest zapewne przypadkiem. Papież pragnie
przez to przypomnieć bardzo ważną prawdę o Eucharystii, kwestionowaną przez
protestantyzm i przez niektórych współczesnych teologów, tę mianowicie, że
Eucharystia jest prawdziwą ofiarą, a nie tylko – jak się nieraz mocno
akcentuje – jedynie wspólnotową ucztą.
—
Podwójny dar: Osoby
Zbawiciela i Jego zbawienia
Przez ustanowienie Eucharystii
Kościół i cała ludzkość została wyjątkowo obdarzona przez Boga. Tym otrzymanym
podwójnym darem jest sam Jezus Chrystus realnie obecny pod postaciami
eucharystycznymi oraz przyniesione przez Niego światu zbawienie: "jest
to dar z samego siebie, z własnej osoby w jej świętym człowieczeństwie, jak
też dar Jego dzieła zbawienia".
(EE 11) Dzięki Eucharystii pokolenia ludzkie wszystkich czasów mają
kontakt z prawdziwym Zbawicielem, Człowiekiem-Bogiem, oraz z Jego zbawczym
dziełem tzn. z Jego ofiarą krzyżową i z Jego zmartwychwstaniem.
—
Trwające dzieło
naszego Odkupienia
"Gdy
Kościół sprawuje Eucharystię, pamiątkę śmierci i zmartwychwstania swojego
Pana, to centralne wydarzenie zbawienia staje się rzeczywiście obecne i
«dokonuje się dzieło naszego Odkupienia»." (EE 11, por. Sobór Watykański
II, KK 3) Celebrowanie
Eucharystii w różnych miejscach globu ziemskiego powoduje, że zbawcze
wydarzenia nie ograniczyły się tylko do przeszłości, jak inne smutne lub
radosne historyczne wydarzenia z dziejów świata, lecz nadal trwają, są
ponadczasową rzeczywistością, pomimo przemijających lat, wieków i tysiącleci.
Dzieło dokonane przez Zbawiciela nie ogranicza się do przeszłości, gdyż «to, kim Chrystus jest, to, co uczynił i co wycierpiał dla
wszystkich ludzi, uczestniczy w wieczności Bożej, przekracza wszelkie czasy i
jest w nich stale obecne...». (EE 11)
— Ciało wydane za
nas i Krew Jezusa wylana dla naszego zbawienia
Może powstać pytanie: czy Pismo Święte potwierdza nauczanie Kościoła o tym, że
Msza św. jest nie tylko pamiątką ofiary Krzyża, ale również jej przedłużeniem,
uobecnieniem?
Tak. Wskazują na to słowa Zbawiciela, który, ustanawiając Eucharystię, nie
ograniczył się jedynie do powiedzenia:
«"To
jest Ciało moje",
"to jest Krew moja", lecz dodał: "które za was będzie wydane..., która za was
będzie wylana" (Mt 26, 26.28; Łk 22, 19-20). Nie potwierdził jedynie,
że to, co im dawał do jedzenia i do picia, było Jego Ciałem i Jego Krwią, lecz
jasno wyraził, że ma to wartość ofiarniczą, czyniąc obecną w sposób
sakramentalny swoją ofiarę, która niedługo potem miała dokonać się na krzyżu
dla zbawienia wszystkich». (EE 12). Tak więc nauka o uobecniającej się
w czasie Mszy św, ofierze krzyżowe ma swój fundament biblijny i nie może być
uważana za wymysł Kościoła.
—
Jedna i ta sama zbawcza ofiara
W czasie Mszy św. uobecnia się zbawcza
ofiara naszego Zbawiciela. "Ofiara Chrystusa i ofiara eucharystyczna są jedną
ofiarą" – poucza Katechizm Kościoła Katolickiego (KKK
1367).
Nauczał o tym wyraźnie już św. Jan Chryzostom: "Ofiarujemy wciąż tego samego
Baranka, nie jednego dziś, a innego jutro, ale zawsze tego samego. Z tej racji
i ofiara jest zawsze ta sama. (...) Również teraz ofiarujemy tę żertwę, która
wówczas była ofiarowana i która nigdy się nie wyczerpie". (EE 12).
Eucharystia nie powiększa ofiary krzyżowej Jezusa, lecz tylko ją uobecnia:
"Msza św. uobecnia ofiarę Krzyża, nie powiększa jej, niczego jej nie dodaje
ani jej nie mnoży. (EE 12)
—
Ofiara złożona Ojcu Niebieskiemu i odwzajemniona przez Niego
Jan Paweł II w swojej encyklice wyraża z naciskiem wiarę
Kościoła Katolickiego w prawdziwość ofiary eucharystycznej, odrzucając
symboliczne interpretacje tej tajemnicy. "Eucharystia przez swój ścisły
związek z ofiarą na Golgocie jest ofiarą w pełnym sensie, a nie tylko w sensie
ogólnym, jakby jedynie chodziło o zwykłe darowanie się Chrystusa jako pokarm
duchowy dla wiernych (...)" (EE 13). Eucharystia jest prawdziwą ofiarą,
w której Jezus Chrystus ofiarowuje siebie z miłości nie tylko nam, lecz przede
wszystkim Ojcu. W czasie celebrowania Mszy św. uobecnia się "dar Jego miłości
i Jego posłuszeństwa aż do ostatniego tchnienia. (Por. J 10, 17-18)
Eucharystia jest oczywiście "także darem dla nas, co więcej, dla całej
ludzkości (por. Mt 26, 28; Mk 14, 24; Łk 22, 20; J 10, 15), ale głównie
jest darem dla Ojca: jest to tajemnica «ofiary, którą Ojciec przyjął (...)"
(EE 13). Ofiara Jezusa Chrystusa złożona Ojcu na krzyżu została przez
Niego nie tylko przyjęta, ale też i odwzajemniona z miłością przez udzielenie
Synowi daru nowego, nieśmiertelnego życia, które otrzymał na zawsze w chwili
zmartwychwstania. (Por. EE 13)
—
Możliwość uczestniczenia w
zbawczej Ofierze Chrystusa
Jezus złożył na krzyżu ofiarę zbawienia, oddał swoje życie za naszą szczęśliwą
wieczność. Chciał On także ludziom wszystkich czasów umożliwić uczestnictwo w
tym decydującym dla ich zbawienia wydarzeniu. Ustanowił więc środek, który
pozwala włączyć się w Jego ofiarę i korzystać z jej zbawiennych owoców.
Środkiem tym jest Eucharystia. Jezus złożył na krzyżu ofiarę ze swego życia "i
wrócił do Ojca, dopiero wtedy, gdy zostawił nam środek umożliwiający
uczestnictwo w niej, tak jakbyśmy byli w niej obecni. W ten sposób każdy
wierny może w niej uczestniczyć i korzystać z jej niewyczerpanych owoców."
(EE 11) "Eucharystia umożliwia ludziom współczesnym dostąpienie
pojednania, które Chrystus uzyskał raz na zawsze dla ludzkości wszystkich
czasów." (EE 12)
— Ofiara
Jezusa Chrystusa i nasze duchowe ofiary
Ofiara Jezusa Chrystusa jest
absolutnie doskonała, jednak zupełnie dobrowolnie, tylko dla powiększenia
naszego szczęścia wiecznego zechciał On włączyć nas wraz z całym Kościołem w
to, co dokonało się na krzyżu. "Przekazując Kościołowi swoją ofiarę, Chrystus
pragnął również przyjąć za swoją duchową ofiarę Kościoła, który jest wezwany,
aby składając ofiarę Chrystusa, ofiarowywał także samego siebie." (EE 13;
por. KK 11). Nie z powodu niedoskonałości swojej ofiary krzyżowej, a więc
nie z konieczności, lecz zupełnie dobrowolnie, z miłości do nas Zbawiciel
zechciał nas włączyć w swoje zbawcze dzieło. Uczynił to dla powiększenia
naszego wiecznego szczęścia w niebie. Chciał bowiem, aby zbawieni wraz z Nim
cieszyli się dodatkowo z tego, że ich ofiary duchowe, trudy życia, chwile
cierpienia złączone z jedyną zbawczą ofiarą krzyżową Jezusa Chrystusa,
przyczyniły się do zbawienia bardzo wielu ludzi.
III
...
Wyznajemy Twoje Zmartwychwstanie...
Realna obecność Jezusa Chrystusa
zmartwychwstałego dzięki przeistoczeniu
Jakie powiązanie zachodzi między zmartwychwstaniem Jezusa Chrystusa a
Eucharystią?
"Głosimy śmierć Twoją, Panie Jezu,
wyznajemy Twoje zmartwychwstanie..." Tymi słowami wierzący lud wyraża po
przeistoczeniu swoją wiarę w tajemnicę eucharystyczną. Aklamacja ta wyraża
przekonanie, że Eucharystia jest ściśle powiązana nie tylko z ofiarą krzyżową
naszego Zbawiciela, lecz również z Jego zmartwychwstaniem. I tak faktycznie
jest. W czasie sprawowania Mszy św., a zwłaszcza w Komunii św. nie spotykamy
się przecież z martwym Jezusem, lecz z żywym, zmartwychwstałym.
Przeanalizujemy obecnie naukę Jana Pawła II o powiązaniu Eucharystii ze
zmartwychwstaniem naszego Pana.
1, Zmartwychwstały Chrystus żyje wiecznie
Jezus Chrystus, który umarł na
krzyżu dla naszego zbawienia, nadal żyje jako człowiek posiadający ludzką
naturę, gdyż przez zmartwychwstanie odzyskał na zawsze ciało. Eucharystia
umożliwia nam spotykanie się z Nim.
—
Nasze spotkanie z żyjącym na
zawsze zmartwychwstałym Jezusem Chrystusem
"Ofiara eucharystyczna uobecnia nie tylko tajemnicę męki
i śmierci Zbawiciela, lecz także tajemnicę zmartwychwstania" – przypomina Jan
Paweł II w swojej encyklice (EE 14). Eucharystia stanowi pamiątkę
"śmierci Pana i Jego powrotu do życia dla nas i dla naszego pożytku". (Św.
Cyryl, In Ioannis Evangelium, XII, 20: PG 74, 726; por. EE 14) Jak
należy rozumieć tę prawdę? Otóż w samym żyjącym ciele Jezusa Chrystusa wpisane
jest na zawsze to wydarzenie, dzięki któremu żyje On jako człowiek z ciałem
ludzkim na wieki. Tym wydarzeniem było Jego zmartwychwstanie. Dzięki niemu Syn
Boży, prawdziwy Bóg, może istnieć na wieki jako prawdziwy człowiek, który
posiada nie tylko ludzką duszę, ale i prawdziwe ludzkie ciało. «Jako żywy i
zmartwychwstały, Chrystus może uczynić siebie w Eucharystii "chlebem życia"
(J 6, 35.48), "chlebem żywym"» (J 6, 51) (EE 14), który
przygotowuje wszystkich przyjmujących Go w Komunii św. na ich przyszłe
zmartwychwstanie chwały.
—
Prawdziwe spotkanie z
Chrystusem dzięki Eucharystii
Ustanowiony przez Chrystusa sakrament Eucharystii pozwala
nam realnie spotykać się z Nim. Pod postaciami chleba i wina w sposób
rzeczywisty obecny jest Ten, który w każdej chwili byłby w stanie – z miłości
do Ojca i do nas – oddać wszystko, tak jak to uczynił na krzyżu; spotykamy się
z Bogiem-C człowiekiem, który dzięki zmartwychwstaniu na zawsze będzie
posiadał pełną naturę ludzką, tzn. obejmującą nie tylko duszę, ale i ludzkie
ciało.
—
Zmartwychwstały Chrystus
obecny substancjalnie pośród nas
Kiedy Kościół mówi o obecności Chrystusa w
Eucharystii, określa ją terminem: obecność substancjalna. (Por. EE 15)
Co oznacza to rzadko używane w języku potocznym określenie? Możemy je
przybliżyć przez opisanie naszego sposobu obecności w jakimś miejscu. Otóż my,
ludzie, jesteśmy obecni substancjalnie tam, gdzie znajduje się nasze żywe
ciało, czyli takie, w którym pulsuje krew, które jest złączone z duszą.
Podobnie można powiedzieć o obecności Jezusa Chrystusa w Eucharystii: jest On
substancjalnie i realnie obecny pod postaciami chleba i wina, gdyż Eucharystia
to Jego Ciało i Krew.
Czy jednak można mówić o nas, ludziach, że
jesteśmy gdzieś obecni inaczej niż substancjalnie, czyli nie przez obecność
ciała?
Tak. Nieraz mówi się, że ktoś jest obecny w naszych wspomnieniach, albo, że
ktoś przeszedł na stałe do historii. Dzieci mówią niekiedy o swoich zmarłych
rodzicach, że stale są z nimi. Niekiedy o roztargnionym lub rozmarzonym
człowieku mówimy, że ciałem jest z nami, lecz myślą – daleko od nas. Wyżej
wspomniane stwierdzenia mówią o pewnych formach obecności, lecz nie opisują
obecności substancjalnej. Człowiek bowiem na różne sposoby może być gdzieś
obecny, ale substancjalnie jest tylko tam, gdzie znajduje się jego żywe ciało,
czyli takie, w którego żyłach płynie krew i które ożywia dusza.
Odnosząc to do obecności eucharystycznej Jezusa Chrystusa możemy powiedzieć, że jest
ona wyjątkowym sposobem Jego obecności pośród nas. A więc Jezus nie tylko żyje w naszych umysłach i sercach,
nie tylko wszedł
na stałe w historię ludzką jako wybitna postać historyczna. Dzięki Eucharystii
zmartwychwstały Chrystus żyje realnie pośród nas – ze Swoim ciałem, krwią,
duszą i Bóstwem – i umożliwia nam przez to realne spotykanie się z Nim.
2. Tajemnica
przeistoczenia: żywy Chrystus pośród nas
Dlaczego przeistoczenie umożliwia nam spotkanie ze Zmartwychwstałym?
Żywy, zmartwychwstały Chrystus staje się prawdziwie i
realnie obecny pośród nas dzięki tajemniczej przemianie, którą Kościół nazywa
przeistoczeniem, konsekracją lub transsubstancjacją.
—
Obecność substancjalna
Chrystusa dzięki przeistoczeniu
Tajemnica realnej obecności Chrystusa pośród nas urzeczywistnia
się dzięki przeistoczeniu, nazywanemu też konsekracją. «Przez konsekrację
chleba i wina dokonuje się przemiana całej substancji chleba w substancję
Ciała Chrystusa, Pana naszego, i całej substancji wina w substancję Jego Krwi.
Tę przemianę trafnie i właściwie nazwał święty i katolicki Kościół
przeistoczeniem». (Sobór Trydencki,
Sesja XIII,
Decretum de ss. Eucharistia, rozdz. 4: DS 1642.)
Przemiana ta nazywa się też transsubstancjacją, czyli przemianą jednej
substancji w drugą. Kościół wierzy i naucza, że po przeistoczeniu nie ma już substancji chleba ani
wina, pozostają natomiast dostrzegalne dla nas dawne ich postacie. Tylko wiara
poucza nas, że po konsekracji, pod postaciami chleba i wina, jest pośród nas
realnie i substancjalnie obecny Jezus Chrystus. "Nie dostrzegaj — zachęca św.
Cyryl Jerozolimski — w chlebie i winie prostych i naturalnych elementów,
ponieważ Pan sam wyraźnie powiedział, że są Jego Ciałem i Jego Krwią:
potwierdza to wiara, chociaż zmysły sugerują ci coś innego" (Katechezy
mistagogiczne, IV, 6: A. Piédangel (ed.), SCh 126, 138;
EE 15). W Eucharystii spotykamy się zatem z prawdziwym i żyjącym
zmartwychwstałym Chrystusem, chociaż nasze oczy Go nie widzą.
— Wyjątkowość
przemiany zwanej przeistoczeniem
Konsekracja
stanowi wyjątkową przemianę, nie mającą odpowiednika w zmianach zachodzących w
przyrodzie. W otaczającym nas bowiem świecie istnieją dwa rodzaje przemian.
Pierwsza to taka, że zmieniają się tylko cechy, czyli przypadłości przedmiotu,
podczas gdy jego substancja nie ulega żadnej przemianie np. pomalowanie ściany
nie zmienia jej istoty, chociaż jej wygląd stał się inny. Druga znana
nam forma zmian zachodzących w przyrodzie polega na tym, że przekształca się
równocześnie substancja rzeczy i jej przypadłości, czyli cechy, np. spalenie
drewna powoduje, że zamiast niego powstaje popiół, który posiada inne cechy
niż drewno. Nie ma natomiast w przyrodzie takich zmian, że istota rzeczy się
zmienia bez przemiany przypadłości, np. niemożliwe jest zamienienie drewna w
popiół z równoczesnym pozostawieniem wszystkich cech drewna.
Wyjątkowość
konsekracji, czyli przeistoczenia polega na tym, że w czasie tej przemiany
przypadłości chleba i wina nie ulegają zmianie, podczas gdy ich substancja
przekształca się całkowicie w ciało i krew Jezusa Chrystusa. Chociaż po
przeistoczeniu nadal dostrzegamy hostię i wino, to jednak w rzeczywistości nie
ma już ich substancji, lecz pod ich postaciami substancjalnie obecny jest nasz
Pan, Jezus Chrystus.
—
Niepełne lub błędne wyjaśnianie tajemnicy przeistoczenia: transfinalizacja i
transsignifikacja
Podobnie jak Paweł VI tak też i
papież Jan
Paweł II przypomina konieczność uwzględniania nauki Kościoła o przeistoczeniu,
gdy tłumaczy się tajemnicę Eucharystii. "Każde tłumaczenie teologiczne, które w
jakiś sposób chciałoby przeniknąć tę tajemnicę, aby było w zgodzie z wiarą
katolicką, musi przyjąć, że po przeistoczeniu, w obiektywnej rzeczywistości,
niezależnie od naszego ducha, chleb i wino przestały istnieć tak, że od tego
momentu stały się czcigodnym Ciałem i Krwią Pana Jezusa, które rzeczywiście
mamy przed sobą pod sakramentalnymi postaciami chleba i wina".
[Uroczyste
wyznanie wiary (30 czerwca 1968), 25: AAS 60 (1968), 442-443; EE 15].
Słowa papieża skierowane są przeciw tym
teoriom teologicznym, które pomijają naukę o realnej przemianie substancji
chleba i wina w ciało i krew Chrystusa. Przemiany takiej nie przyjmuje
protestantyzm i dlatego też nie uznaje potrzeby kapłana do sprawowania
Eucharystii.
Upomnienie papieskie ma też na uwadze zwolenników tzw. transfinalizacji i transsignikacji.
(por. Paweł VI, encyklika "Mysterium fidei")
Transfinalizacja
(od łacińskiego transfinalisatio - zmiana celu) to teoria wyjaśniająca
tajemnicę eucharystyczną w ten sposób, że chleb i wino użyte w czasie Mszy św.
zmieniają swój cel i przeznaczenie, stając się pokarmem, który ma na celu ożywienie wiary w Chrystusa, przypomnienie wydarzeń z Wieczernika,
Jego męki itp. Wierzący może przyjąć, że przeznaczenie
i cel chleba i wina użytego do sprawowania Eucharystii faktycznie uległ zmianie, ale dlatego, że dokonało się przeistoczenie. Bez przyjęcia nauki o
realnej przemianie chleba i wina w ciało i krew Chrystusa mówienie o samej
tylko zmianie celu nie ujmuje istoty tajemnicy eucharystycznej i
stanowi poważne zagrożenie dla wiary.
Inna teoria – zwana
transsignifikacją (od łacińskiego określenia transsignificatio - przemiana znaczenia)
– sugeruje, że dzięki konsekracji zmienia się tylko znaczenie chleba i wina.
Pokarm ten nabiera znaczenie religijnego, którego wcześniej nie posiadał, i
oznacza ciało i krew Chrystusa, wydarzenia z Wieczernika itp.. Takiego
tłumaczenia nie można pogodzić z wiarą Kościoła Katolickiego, według której po
konsekracji nie ma już ani chleba, ani wina, lecz prawdziwe ciało i krew
Chrystusa. Zgodnie z wiarą można powiedzieć tylko, że po konsekracji nie chleb
i wino, lecz postacie chleba i wina są znakiem prawdziwie i substancjalnie
obecnego Chrystusa ze swoim ciałem, krwią, duszą i Bóstwem.
Osoby nie
wnikające głębiej w treści, które pragnie wyrazić Kościół przy pomocy takich
określeń jak konsekracja, przeistoczenie czy transsubstacjacja (czyli
przemiana jednej substancji w drugą), traktują polemikę ze zwolennikami
transfinalizacji i transsignifikacji jako bezsensowny spór o jakieś dziwne
słowa. Tak jednak nie jest. W tym pozornie bezsensownym sporze o słowa chodzi
o coś więcej: o obronę wiary w realną obecność Chrystusa przed tymi, którzy
pragnęliby uformować w wierzących przekonanie, że Eucharystia to nic więcej
jak tylko symbol Jego obecności, jakaś ceremonia, która wzbudza w umysłach
uczestników wspomnienie dawno minionych wydarzeń z życia Jezusa Chrystusa.
—Tajemnica Bożej miłości
Jan Paweł II
nazwał Eucharystię "tajemnicą miłości". (Por. EE 16) Tajemnicy tej nie
potrafi w pełni pojąć nasz umysł. Jedynie wiara w jakiejś mierze daje nam
wyobrażenie o wielkości miłości Boga-Człowieka, która skłoniła Go do
pozostania z nami aż do skończenia świata pod postaciami chleba i wina.
Chociaż tajemnicy miłości Bożej nie może zrozumieć w pełni nasz umysł, to
jednak serce, jeśli tylko płonie miłością do Zbawiciela, będzie nas skłaniać
do spotykania się z Nim w Komunii św. i na adoracji Najświętszego Sakramentu.
Nasze podejście do Eucharystii ujawnia stopień naszej wiary i wielkość naszej
miłości do Jezusa. Jeśli wierzymy w Jego obecność i kochamy Go autentycznie,
będziemy się z Nim spotykać na Mszy św., w Komunii św., na adoracji. Jeśli
nasza wiara jest niewielka lub jeśli mała jest nasza miłość do Niego, z
łatwością zrezygnujemy z udziału we Mszy św., obojętne będzie nam to, że nie
przystępujemy do Komunii św., i nie wstąpimy nigdy do kościoła, aby spotkać
się z żyjącym prawdziwie pośród nas Jezusem Chrystusem.
3. Komunia Święta –
Zmartwychwstały Jezus żyjący w nas
Jakie
są skutki naszego spotkania się w Komunii św. ze zmartwychwstałym Jezusem
Chrystusem?
Komunia Święta
sprawia, że zmartwychwstały Chrystus, który przez konsekrację staje się
prawdziwie i substancjalnie obecny pośród nas, przychodzi do nas, aby żyć w
nas i ożywiać nas swoim życiem.
—
Jezus żyjący w nas dzięki
Komunii św.
Jezus Chrystus nie ustanowił Eucharystii tylko po to, by żyć do końca świata
"pośród nas", lecz przede wszystkim w tym celu, by żyć "w nas". On pragnie
gorąco przebywać w naszej duszy, co staje się możliwe dzięki Komunii św. Kiedy
bowiem z wiarą przystępujemy do Stołu Pańskiego, "otrzymujemy Tego, który
ofiarował się za nas, otrzymujemy Jego Ciało, które złożył za nas na Krzyżu,
oraz Jego Krew, którą przelał «za wielu (...) na odpuszczenie grzechów» (Mt
26, 28)." (EE 16). W Komunii św. przyjmujemy Tego, który przez
zmartwychwstanie przeszedł ze śmierci na zawsze do życia.
Przychodzący do nas Zbawiciel pragnie, byśmy całkowicie upodobnili się do
Niego, by Jego obecność zaznaczyła się w naszym sposobie myślenia, mówienia,
działania, a nawet – odczuwania. Nasz Pan chce, byśmy kochali Boga i ludzi
tak, jako On to czyni. Pragnie On tego, by nasze myślenie odzwierciedlało Jego
mądrość. Życzeniem Jezusa jest to, by nasze słowa stały się cennym skarbem dla
innych – takim, jakim była Jego Ewangelia. Nasze działania powinny upodobnić
się do Jego czynów, a uczucia – do pragnień Jego kochającego serca.
—
Ofiarowanie siebie przez Jezusa Ojcu i nam
Przez całe swoje ziemskie życie Jezus
Chrystus składał Bogu Ojcu ofiarę ze swojej wolnej woli, którą całkowicie i z
miłości podporządkował Jego woli. Ukoronowaniem tej ofiary była dobrowolna
rezygnacja ze swojego życia przez zgodę na to, by skazano go na śmierć
krzyżową. Życie Jezusa było również ustawicznym obdarowywaniem ludzi: o nich
się troszczył nauczając, uzdrawiając chorych, wskrzeszając umarłych,
ustanawiając Eucharystię, wydając siebie dobrowolnie na śmierć krzyżową. Eucharystia pozwala nam spotkać się z Tym,
który kocha Ojca i nas – z Jezusem Chrystusem. W niej utrwalona została ofiara
miłości złożona Ojcu na krzyżu, a równocześnie w niej Zbawiciel przychodzi do
naszych serc, aby nas obdarować tak, jak czynił to za swego ziemskiego życia.
—
Podtrzymywanie w nas życia Bożego przez Komunię św.
"Eucharystia to prawdziwa uczta, na której Chrystus ofiaruje siebie jako
pokarm." (EE 16) A tego pokarmu potrzebuje nasza dusza tak bardzo, jak
bardzo nasze ciało domaga się codziennego pożywienia, aby nie umrzeć. "Zaprawdę,
zaprawdę, powiadam wam: Jeżeli nie będziecie jedli Ciała Syna Człowieczego ani
pili Krwi Jego, nie będziecie mieli życia w sobie" (J 6, 53). Nie chodzi tu o
pokarm w sensie metaforycznym, lecz w znaczeniu ścisłym: «Ciało moje jest
prawdziwym pokarmem, a Krew moja jest prawdziwym napojem» (J 6, 55)."
(por. EE 16)
W Komunii św. Jezus Chrystus umacnia w nas
życie Boże, nazywane też łaską uświęcającą. To życie różni się od czysto
naturalnego życia człowieka, który znajduje się w stanie trwałego grzechu
ciężkiego. Właściwością człowieka jest to, że oprócz naturalnego życia ciała i
duszy może być ożywiony tym życiem, którym żyje Trójca Święta. Trynitarne
życie to wieczna aktywność, to odwieczne, wypływające z miłości, pełne i
nieskończone obdarowywanie się Osób Boskich. W człowieku, który przystępuje do
Komunii św,, Chrystus-Życie umacnia życie Boże, uzdalnia do aktywnej miłości,
która stanowi istotę życia Trójcy Świętej; daje siły do tego, by codzienne
życie zamieniło się w stałe obdarowywanie innych tak, jak czyni to dobry Bóg.
—
Zjednoczenie z Jezusem Chrystusem przez Komunię św.
Dzięki Komunii św. powstaje jedność podobna
do tej, jaka odwiecznie istnieje w Trójcy Świętej między Ojcem i Synem Bożym.
Jezus pouczył nas: "Jak Mnie posłał żyjący Ojciec, a Ja żyję przez Ojca, tak i
ten, kto Mnie spożywa, będzie żył przeze Mnie" (J 6, 57). Syn Boży jest
odwiecznie rodzony przez Ojca, a więc żyje przez Niego. Kto zaś przystępuje do
Komunii św., ten żyje przez Jezusa Chrystusa, jest bowiem z Nim zjednoczony i
ma udział w Jego Boskim życiu.
Trudno nam to wszystko pojąć, gdyż życia
Bożego – nawet gdy istnieje w nas – nie poznają nasze zmysły. Nie widzimy na
ziemi naszej jedności z Trójcą Świętą, tak jak nie widzimy oczyma Boga. A
jednak i Bóg, i Jego życie w nas, i jedność z Nim – to nie wymysły naszego
umysłu, lecz duchowa rzeczywistość. "Sam Jezus zapewnia, że owo zjednoczenie,
związane przez Niego przez analogię ze zjednoczeniem, jakie ma miejsce w życiu
trynitarnym, naprawdę się realizuje." (EE 16)
—Komunia
św. komunią z Duchem Świętym
Pobudzany miłością Zbawiciel pragnie nas
stale obdarowywać najcenniejszymi i trwałymi darami. Przede wszystkim chce nam
udzielić Ducha Świętego, który i od Ojca, i od Niego pochodzi. Okazją do
obdarowania nas tym Duchem staje się każde nasze przystąpienie do Komunii św.
"Gdy w Komunii św. przyjmujemy Ciało i Krew Chrystusa – pisze Jan Paweł II –
przekazuje On nam także swego Ducha." (EE 17)
Mówiąc o przekazywaniu nam Ducha Świętego w
czasie Komunii św., Jan Paweł II nawiązuje do wiary Kościoła, wyrażanej przez
wielu teologów i przez teksty liturgiczne. I tak np. św. Efrem pisze: "Nazwał
[Chrystus] chleb swoim
żyjącym Ciałem, napełnił go sobą samym i swoim Duchem. [...]
A kto go z wiarą spożywa, spożywa Ogień i Ducha. [...]
Bierzcie i jedzcie z tego wszyscy, spożywajcie z tym Ducha Świętego.
Prawdziwie bowiem to jest moje Ciało, i kto je spożywa, będzie żył na wieki".
(Sermo
IV in hebdomadam Sanctam: CSCO 413/Syr. 182,55;
por. EE 17)
Wiarę w fakt, że w Komunii św. spotykamy się
nie tylko z Chrystusem, lecz że zostajemy również ogarnięci mocą Ducha
Świętego, wyrażają modlitwy liturgiczne. "Czytamy, na przykład, w Boskiej
liturgii św. Jana Chryzostoma: «Ciebie wzywamy, Ciebie prosimy i błagamy:
ześlij swojego Ducha Świętego na nas i na te dary [...], aby stały się dla
tych, którzy w nich uczestniczyć będą, oczyszczeniem duszy, odpuszczeniem
grzechów, komunią z Duchem Świętym». (La Divina Liturgia di S. Giovanni
Crisostomo. Testo greco e italiano, Monastero Esarchico di Grottaferrata 1960,
97-99., por. EE 17)
Modlitwa Mszału Rzymskiego podkreśla
jednoczącą rolę Ducha Świętego, którym napełnieni są wszyscy przystępujący
godnie do Komunii św.: "Spraw, abyśmy posileni Ciałem i Krwią Twojego Syna i
napełnieni Duchem Świętym, stali się jednym ciałem i jedną duszą w
Chrystusie». (Missale
Romanum, Editio typica tertia, Typis Vaticanis 2002, 587-588 (n. 113);
por. EE 17)
— Pomnożenie
w nas daru Ducha Świętego dzięki Eucharystii
Kościół uczy, że w sakramencie chrztu
otrzymujemy dar Ducha Świętego, który też udzielany jest w sakramencie
bierzmowania i ulega pomnożeniu dzięki przystępowaniu do Komunii św. Tę naukę
przypomniał Jan Paweł II w swojej encyklice eucharystycznej słowami: "W ten sposób, przez dar swojego Ciała i
swojej Krwi, Chrystus pomnaża w nas dar swojego Ducha, wylanego już w Chrzcie
św. i udzielonego jako «pieczęć» w sakramencie Bierzmowania." (EE 17).
W związku z powyższą nauką Kościoła mogą
pojawiać się różne pytania: np. w jaki sposób niezmienny i wszechobecny Bóg,
Duch Święty, może przychodzić do człowieka? Bóg przecież nie przemieszcza się
w przestrzeni, nie zmienia swego miejsca położenia. Jak może przychodzić Duch
Święty do nas w sakramencie bierzmowania i w czasie przystępowania do Komunii
św., skoro już został na nas wylany w sakramencie chrztu? Ile razy Duch Święty
może być na nas wylany? Spróbujmy na przykładzie wyjaśnić, na czym polega
przychodzenie niezmiennego i wszechobecnego Boga do człowieka, na czym polega
udzielanie nam daru Ducha Świętego. Otóż jeśli włożymy do ognia kawałek
metalu, przyjmie on niektóre jego cechy, to znaczy rozgrzeje się i rozpali się
do czerwoności, a potem – do białości. Można powiedzieć, że w pewnym sensie
ogień "wchodzi" do metalu przez to, że udziela mu swoich cech. Przychodzenie
Boga do człowieka nie polega na tym, że Bóg zmienia przestrzennie swoje
miejsce pobytu, lecz na tym, że w przenikniętym obecnością Boga – jakby ogniem
– człowieku, pojawiają się Boskie cechy. I tak człowiek zaczyna żyć przez
łaskę uświęcającą Jego życiem; dzięki wierze wnika w niego światło Boskiej
prawdy, a przez dar miłości "przeniknięty" zostaje Tym, który jest samą
Miłością.
Zauważmy, że metal w ogniu nie od razu, lecz
stopniowo przejmuje jego cechy, a wyciągnięty z niego, traci je. Ile razy
włożymy go do ognia, tyle razy będzie on w niego "wchodził" i stopniowo
rozpalał i powodował coraz bardziej intensywne świecenie. Ogień w tym
przykładzie symbolizuje niezmiennego Boga, metal natomiast – nas, ludzi
zmiennych, którzy dzięki wolnej woli mogą pozwalać Bogu wnikać w nas i
rozpalać nas swoją miłością lub też przeszkadzać w tym. Przystępując do
sakramentu chrztu, bierzmowania, do Komunii św., pozwalamy Bogu działać w nas
i przebóstwiać nas, czyli upodabniać nas do Niego. Można powiedzieć, że Duch
Święty, który jest Bogiem, przychodzi do nas tyle razy, ile razy otwieramy się
na Niego, podobnie do ognia, który "wchodzi" w metal za każdym razem, kiedy
jest do niego wkładany.
— Komunia prawdziwie święta
Kiedy spożywamy Ciało
Chrystusa, mówimy, że przystępujemy do Komunii św. Jaki jest sens tego
wyrażenia? Otóż słowo "komunia" oznacza wspólnotę, jedność, głęboki związek.
"Przystąpić do komunii" znaczy: wejść we wspólnotę, stać się członkiem
wspólnoty, mieć udział we wspólnocie. Przystąpienie do Komunii św. oznacza
wejście we wspólnotę Osób Trójcy Świętej. Przyjmowanie Ciała Chrystusa
powoduje, że zacieśnia się nasza jedność z Nim, Synem Bożym. Jezus napełnia
nas Swoim Duchem, umacniając tym samym nasze zjednoczenie z Trzecią Osobą
Boską – Duchem Świętym. Przez Syna Bożego zaś i przez Ducha Świętego
dostępujemy zjednoczenia z Ojcem. Tak więc dzięki przyjmowaniu Ciała Chrystusa
doskonali się nasze zanurzenie w tajemnicę Trójcy Świętej, zapoczątkowane
przez chrzest i bierzmowanie.
IV
"Oczekujemy Twego przyjścia w chwale"
Eschatologiczny wymiar Eucharystii
Z
jakimi eschatologicznymi wydarzeniami ma związek Eucharystia?
Była już mowa o tym, że dzięki
przystępowaniu do Komunii św. jednoczymy się z żyjącym, zmartwychwstałym
Jezusem Chrystusem, zostajemy napełnieni Jego Duchem i mamy udział w Bożym
życiu, którym żyje Trójca Święta. Jednocząc się z Chrystusem, uczestniczymy w
Jego zbawczej ofierze, która uobecnia się w czasie sprawowania
każdej Mszy św. Eucharystia wprowadza nas także w wydarzenia eschatologiczne,
zwłaszcza w ostateczne przyjście Jezusa Chrystusa w chwale. O nim wspominają
ostatnie słowa aklamacji: "Głosimy śmierć Twoją, Panie Jezu, wyznajemy Twoje
zmartwychwstanie i oczekujemy Twego przyjścia w chwale". Zastanowimy się
obecnie nad związkiem Eucharystii z wydarzeniami eschatologicznymi.
—
Ten, "Który jest, i Który
był i Który przychodzi" (Ap 1,4)
Uczniowie Jezusa, którzy byli świadkami Jego
wniebowstąpienia i uporczywie wpatrywali się, jak wstępował do nieba,
usłyszeli pouczenie: "Mężowie z Galilei, dlaczego stoicie i wpatrujecie się w
niebo? Ten Jezus, wzięty od was do nieba, przyjdzie tak samo, jak widzieliście
Go wstępującego do nieba." (Dz 1,11). Jezus Chrystus jest Bogiem, o
którym św. Jan mówi w Apokalipsie, że był, jest i przychodzi (por. Ap
1.4). Bóg nie porzuca nigdy człowieka, swoje stworzenie, i stale do niego
przychodzi. W szczególny sposób przyszedł do nas przez Wcielenie się Drugiej
Osoby Boskiej, przychodzi ustawicznie w Komunii św. oraz w słowie objawionym i
udzielanych nam ciągle łaskach. Nadejdzie jeszcze moment, kiedy Bóg przyjdzie
do nas w wyjątkowy sposób. Stanie się to w dniu ukazania się Syna Bożego w
chwale. O tym wydarzeniu, nazywanym paruzją, przypomina nam wypowiadana po
przeistoczeniu aklamacja: "Głosimy śmierć Twoją, Panie Jezu, wyznajemy Twoje
zmartwychwstanie i oczekujemy Twego przyjścia w chwale". "W Eucharystii
wszystko wyraża pełne nadziei oczekiwanie «przyjścia naszego Zbawiciela Jezusa
Chrystusa»." (EE 18) Chrystus przyjdzie w chwale, aby odnowić
ostatecznie wszystko, włącznie z ludzkim ciałem, które w dniu zmartwychwstania
osiągnie nieśmiertelność. Ta odnowa zostanie jednak poprzedzona sądem
ostatecznym. (Więcej na ten temat można
znaleźć w hasłach indeksu: Przyjście
Chrystusa w chwale — Paruzja, Zmartwychwstanie
ciał,
Sąd ostateczny)
— Paruzja
w czasie celebrowania każdej Mszy św.
Sprawowanie
Eucharystii nie tylko przypomina nam o paruzji, czyli o przyjściu Pana, i o
przyszłym niebie, lecz te tajemnice w pewnym stopniu już teraz urzeczywistnia.
I tak dokonuje się już teraz prawdziwe przyjście Chrystusa, szczególnie w Jego
Słowie i pod postaciami eucharystycznymi. On staje się realnie obecny na
ołtarzu w momencie przeistoczenia i prawdziwie przychodzi do nas w Komunii św.
Tak więc prawdziwe przyjście Zbawiciela jest już faktem rzeczywistym. W dniu
paruzji ujawni się tylko Jego obecność w sposób chwalebny, to znaczy
odnawiający, doprowadzający dzieło zbawienia do pełni. Odnowione zostaną
ludzkie ciała przez ożywienie ich wiecznym życiem, powstaną też "nowe
niebiosa" i "nowa ziemia"
(por. Iz 65,17; Ap 21,1),
na której miłość usunie wszelką nieprawość.
Oczekujemy, "według obietnicy, nowego nieba i nowej ziemi, w których będzie
mieszkała sprawiedliwość." (2 P 3,13) Tę powszechną odnowę zapowiada
przychodzący w czasie każdej Mszy św. Jezus Chrystus.
— Eucharystia przedsmakiem nieba
Eucharystia jest
"promieniem chwały niebieskiego Jeruzalem, który przenika cienie naszej
historii i rzuca światło na drogi naszego życia." (EE 19) Dzięki obecności Chrystusa w czasie Mszy
św., a zwłaszcza przez Komunię św., urzeczywistnia się to, co stanowi istotę
nieba. "Zaiste,
Eucharystia jest bramą nieba, która otwiera się na ziemi" (EE 19),
jest niebem tworzącym się już tu, na
ziemi. Niebo to uszczęśliwiająca wspólnota z Bogiem i ze stworzeniami, które
są z Nim zjednoczone. Zbawieni żyją w wiecznej jedności z Bogiem i z tymi,
którzy osiągnęli szczęście nieba. Ta jedność tworzy się już teraz dzięki
przystępowaniu do Komunii św.
— Pokarm umacniający w nas życie wieczne
Niebo nie jest
letargiem ani jakąś formą wiecznego wegetowania lub snu, lecz w pełni
świadomym życiem. Tylko Bóg potrafi nas ożywiać tą formą doskonałego i
nadprzyrodzonego życia. Eucharystia je podtrzymuje i rozwija w nas. Sakrament
ten doskonali w nas to życie, które ożywia na wieki wszystkich zbawionych. "Kto się karmi
Chrystusem w Eucharystii, nie potrzebuje wyczekiwać zaświatów, żeby otrzymać
życie wieczne: posiada je już na ziemi, jako przedsmak przyszłej pełni, która
obejmie człowieka do końca." (EE 18)
— Zadatek
naszego przyszłego zmartwychwstania
Nie tylko dusza karmi się Ciałem Chrystusa. Jednoczenie się ze Zbawicielem
przez Komunię św. przynosi naszemu ciału zadatek przyszłego chwalebnego
zmartwychwstania. "W Eucharystii otrzymujemy także gwarancję zmartwychwstania
ciał, które nastąpi na końcu świata: «Kto spożywa moje Ciało i pije moją Krew,
ma życie wieczne, a Ja go wskrzeszę w dniu ostatecznym» (J 6, 54). Ta
gwarancja przyszłego zmartwychwstania wypływa z faktu, że Ciało Syna Bożego,
pozostawione jako pokarm, jest chwalebnym Ciałem Zmartwychwstałego. W
Eucharystii – żeby tak powiedzieć – staje się dostępna «tajemnica»
zmartwychwstania. Dlatego też słusznie św. Ignacy Antiocheński określał Chleb
eucharystyczny jako «lekarstwo nieśmiertelności, antidotum na śmierć»." (EE
18)
— Jedność ze
zbawionymi dzięki Komunii św.
Kiedy przystępujemy do Komunii św., jednoczymy się nie tylko z Jezusem
Chrystusem, lecz również ze wszystkimi rozumnymi i napełnionymi miłością
istotami, które trwają w jedności z Nim. Eucharystia włącza nas już teraz – w
sposób ukryty dla naszych zmysłów – we wspólnotę nieba. "Ukierunkowanie
eschatologiczne Eucharystii – pisze Jan Paweł II – wyraża i wzmacnia komunię z
Kościołem zbawionych w niebie. Nie przypadkiem anafory liturgii wschodniej i
łacińskie modlitwy eucharystyczne przypominają z czcią Maryję, zawsze
Dziewicę, Matkę naszego Pana i Boga Jezusa Chrystusa, Aniołów, świętych
Apostołów, Męczenników i wszystkich Świętych." (EE 19) Przystępowanie
do Komunii św. pogłębia więzy z tą wspólnotą, w której znajduje się Maryja,
wszyscy święci, a także nasi zbawieni bliscy, krewni i przyjaciele. Dzięki
Komunii św. jesteśmy blisko tych wszystkich, którzy przez bramę śmierci weszli
do szczęścia nieba lub rozpoczęli w czyśćcu ostateczny, oczyszczający etap
swego przygotowania do wiecznego zbawienia.
— Źródło radości
i pokoju
Chociaż
Eucharystia wprowadza nas już teraz we wspólnotę nieba, to jednak w ciągu
ziemskiego życia Boga nie widzimy i dlatego
nie możemy doznawać pełni szczęścia. Jednak spotkanie z Jezusem Chrystusem w
Komunii św. powiększa w nas pokój i radość duchową. gdyż jest On Księciem
Pokoju (por. Iz 9,5). "Eucharystia kieruje do
ostatecznego celu, jest przedsmakiem pełni radości obiecanej przez Chrystusa
(por. J 15, 11); w pewnym sensie jest antycypacją Raju — w niej «otrzymujemy
zadatek przyszłej chwały»." (EE 18)
— Nasze włączenie się w hymn
wdzięczności i uwielbienia mieszkańców nieba
Uczciwi i
kochający Boga ludzie okazują Mu wdzięczność za otrzymane od Niego życie, za
różne dary, a przede wszystkim za odkupienie dokonane przez śmierć Jezusa na
krzyżu. Do tego dziękczynienia dołącza się wypływające z miłości i podziwu
uwielbienie wspaniałości, miłosierdzia i dobroci Boga. Miłość połączona z
wdzięcznością i uwielbieniem stanowi istotę kultu w "Duchu i prawdzie", o
którym pouczył Jezus Samarytankę: "Nadchodzi jednak godzina, owszem już jest,
kiedy to prawdziwi czciciele będą oddawać cześć Ojcu w Duchu i prawdzie, a
takich to czcicieli chce mieć Ojciec." (J 4,23). Oddawanie czci Bogu "w
Duchu i prawdzie" dokonuje się przede wszystkim w niebie. Napełniająca serca
zbawionych miłość, wdzięczność i uwielbienie stanowi swoisty wieczny hymn
pochwalny, jakby niebiańską liturgię, w którą włączamy się już tu na ziemi
przez nasze uczestnictwo w Mszy św. Przypomina to Jan Paweł II słowami: "gdy
sprawujemy ofiarę Baranka, uczestniczymy w liturgii niebiańskiej i jednoczymy
się z niezliczonym tłumem, który woła: «Zbawienie w Bogu naszym, Zasiadającym
na tronie i w Baranku» (Ap 7, 10)." (EE 19) Eucharystia to
dziękczynienie; można powiedzieć: to dziękczynienie okazywane Bogu ze
wszystkimi ludźmi dobrej woli na ziemi i ze wszystkimi zbawionymi niebios.
V
Eucharystia źródłem
nadziei na lepszą przyszłość
Dlaczego Eucharystia
rozbudza naszą nadziej?
Głoszenie śmierci Jezusa Chrystusa, uobecnianie
się Jego ofiary w czasie każdej Mszy św., wyznawanie Jego zmartwychwstania i
spotykanie się z Nim, Żyjącym, w Komunii św., a także oczekiwanie przyjścia
Zbawiciela w chwale – wszystko to umacnia naszą nadzieję i chroni od pesymizmu
i rozpaczy. Rozważymy tę radosną prawdę bardziej szczegółowo.
— Pewność, że powstaną "nowe niebiosa i nowa ziemia"
Każda Msza św.
przypomina nam, że Bóg nas nie pozostawił bez pomocy. Przez tajemnicę
Wcielenia, która urzeczywistniła się w łonie Maryi, Syn Boży wszedł w ludzką
historię i nadal jest z nami prawdziwie obecny pod osłoną postaci chleba i
wina. Bóg nas nie opuścił, chociaż zadanie Mu śmierci na krzyżu było próbą
usunięcia Go na zawsze z naszej historii i z naszego życia. Tak się jednak nie
stało, o czym świadczy każda Msza św. Zmartwychwstały Chrystus żyje pośród nas
i ożywia naszą nadzieję na ostateczne zwycięstwo dobra nad złem, nadzieję na
osiągnięcie wiecznego szczęścia.
Można mieć
nadzieję nie tylko na wieczne zbawienie, lecz również na lepsze jutro, chociaż
wiele jest bolączek niepokojących świat. Jan Paweł II wymienia kilka bolesnych
zjawisk, które dręczą ludzi przełomu tysiącleci. Należą do nich wojny, brak
jedności i solidarności między ludźmi, lekceważenie życia ludzkiego,
globalizacja usuwająca na margines ludzi ubogich i najsłabszych. Jan Paweł II
dostrzega te problemy i traktuje je jako wezwanie do intensywnej pracy w celu
ich rozwiązania. Pisze on: "Jest
wiele problemów, które zaciemniają horyzont naszych czasów. Wystarczy
wspomnieć pilną potrzebę pracy na rzecz pokoju, troskę o budowanie w
stosunkach międzynarodowych trwałych fundamentów sprawiedliwości i
solidarności, obronę życia ludzkiego od poczęcia aż do jego naturalnego końca.
A co powiedzieć o tysiącach sprzeczności «zglobalizowanego» świata, w którym
najsłabszym, najmniejszym i najuboższym może się wydawać, że niewiele mają
powodów do nadziei?" (EE 20)
Dostrzeganie zła nie powinno nas przygnębiać i pozbawiać zapału ulepszania
otaczającej nas rzeczywistości. W świecie, w którym żyjemy, w "takim właśnie
świecie powinna rozbłysnąć chrześcijańska nadzieja!" – pisze Jan Paweł II.
(EE 20) Ulepszenie świata jest możliwe, ponieważ Pan pozostał z nami i
karmi nas nie tylko swoim ciałem i krwią, ale i swoją miłością, aby rozpalała
się każdego dnia w sercach ludzkich. Dlatego można mieć nadzieję, że ludzkość
zostanie odnowiona Jego miłością, że zakróluje kiedyś prawdziwe braterstwo. Tę
nadzieję pragnie rozbudzić w naszych sercach Jan Paweł II słowami: " Również
po to Pan chciał pozostać z nami w Eucharystii, wpisując w swoją ofiarną i
braterską obecność obietnicę ludzkości odnowionej Jego miłością." (EE 20)
— Nadzieja
skłaniająca do ulepszania wszystkiego
Obecność
Chrystusa w Eucharystii stanowi dla nas fundament nadziei na osiągnięcie
zbawienia i na powstanie lepszego, bardziej sprawiedliwego świata. Nieraz
zarzuca się chrześcijaństwu, że rozbudzana przez niego nadzieja na wieczne
zbawienie, na niebo, na przyjście Chrystusa w chwale odwraca nas od
rzeczywistości, od świata, w którym żyjemy, od potrzeb drugiego człowieka.
Oczywiście, istnieje takie niebezpieczeństwo, ale tylko wtedy, gdy ktoś źle
pojmuje nadzieję, gdy swoim rzekomym oczekiwaniem na przyjście Chrystusa w
chwale, na odnowienie, którego On dokona, zasłania tylko swój egoizm, swoje
lenistwo, bezczynność, obojętność na los bliźnich. Eucharystia powinna w nas
rozbudzać tęsknotę za Chrystusem, którego przyjścia w chwale oczekujemy, ale
ma równocześnie skłaniać nas do naśladowania Jego miłości, Jego troski o
chorych, cierpiących, biednych. Wraz z Nim mamy się stać lekarzami chorego
moralnie świata, nękanego przez konflikty i niezgodę. Wiara w przyszłą odnowę
wszystkiego przez Chrystusa, oczekiwanie na Jego przyjście w chwale, o którym
przypomina nam każdorazowe sprawowanie Eucharystii, ma stać się czynnikiem
pobudzającym do troski o drugiego człowieka, o budowanie wspólnoty,
likwidowanie podziałów wynikających z niezgody. Bez tego wysiłku
uczestniczenie w Mszy św. byłoby powierzchowne. Św. Paweł apostoł "uznaje za
«niegodne» wspólnoty chrześcijańskiej uczestnictwo w Wieczerzy Pańskiej, jeśli
jest ona sprawowana w sytuacji podziału i obojętności wobec ubogich (por. 1
Kor 11, 17-22.27-34)." (EE 20) Autentyczna nadzieja pobudza wierzących do działania. Jeśli bowiem wierzę w możliwość osiągnięcia
zbawienia, to do niego dążę; skoro może powstać świat, w którym zamieszka
sprawiedliwość i miłość, to robię wszystko, aby tak się stało jak najszybciej.
Wiara w przyjście Chrystusa w chwale nie może skłaniać do bezczynności, lecz do
doskonalenia swojego życia i do ulepszania świata. Tę prawdę podkreśla papież
Jan Paweł II, kiedy mówi: "Głoszenie śmierci Pana «aż nadejdzie» (1 Kor 11,
26) zakłada, iż wszyscy uczestniczący w Eucharystii podejmą zadanie
przemiany życia, aby w pewnym sensie stało się ono całe «eucharystyczne».
Właśnie ten owoc polepszania egzystencji i zaangażowanie na rzecz przemiany
świata zgodnie z Ewangelią, wyrażają aspekt eschatologiczny Ofiary
eucharystycznej i całego życia chrześcijańskiego: «Przyjdź, Panie Jezu!» (Ap
22, 20)." (EE 20)
— Działanie
według wzoru Chrystusa
Rozbudzana i podtrzymywana w nas przez obecnego w Eucharystii Chrystusa
nadzieja skłania do działania bardzo konkretnego, którego nie można utożsamiać
z chaotycznym aktywizmem. Tym konkretnym działaniem ma być naśladowanie
Chrystusa, którego przyjmujemy w Komunii św. Ustanawiając Najświętszy
Sakrament w czasie Ostatniej Wieczerzy, Jezus dał przykład swoim uczniom, do
czego ich zobowiązuje spożywanie Jego Ciała i Jego Krwi. Jest to zobowiązanie do
wypływającego z miłości służenia bliźnim tak, jak On sam to czynił i nadal
czyni. Przypomina tę powinność Jan Paweł II, kiedy wspomina umycie nóg
apostołom przez Ustanowiciela Eucharystii. "Znaczący jest fakt, że
Ewangelia według św. Jana, w tym miejscu, gdzie Synoptycy opisują ustanowienie
Eucharystii, proponuje, ukazując jednocześnie jej głęboki charakter, relację o
«umywaniu nóg», w której Chrystus czyni siebie nauczycielem komunii i służby
(por. J 13, 1-20)." (EE 20) Przystępowanie do Komunii św.
stanowi ustawiczne wezwanie do miłości pokornej, która służy, uszczęśliwia,
przynosi umocnienie, obdarowuje. Taka miłość odnawia świat, buduje prawdziwą
wspólnotę, odnawia relacje między ludźmi.
Zakończenie
Cytowana przez Jana Pawła II aklamacja: "Głosimy śmierć
Twoją, Panie Jezu Chryste, wyznajemy Twoje zmartwychwstanie i
oczekujemy Twego przyjścia w Chwale", przypomina nam kilka prawd
wiary związanych z Eucharystią. Mówi o jej powiązaniu z tajemnicą ofiary
krzyżowej Jezusa Chrystusa, z Jego realną obecnością jako Zmartwychwstałego
oraz z Jego przyjściem w chwale. Eucharystia nie tylko przypomina nam, lecz
również włącza nas w zbawcze wydarzenia z przeszłości i przyszłości,
pozwalając z nadzieją spodziewać się nie tylko zbawienia wiecznego, lecz
również doskonalenia życia na ziemi.
