Świadomie lub nieświadomie prowadzimy
rozmowy w określony sposób
Dlaczego ważne jest uświadomienie sobie
swojego sposobu rozmawiania z ludźmi?
— Mamy swoje nawyki
dotyczące rozmawiania
Często jesteśmy
przyzwyczajeni do prowadzenia rozmów w jakiś określony sposób. Polega to na
tym, że zazwyczaj w taki sam lub w podobny sposób reagujemy na czyjeś
wypowiedzi lub według jakiegoś schematu odzywamy się, kiedy przebywamy z
ludźmi. Dzieje się tak, ponieważ od dzieciństwa stykaliśmy się w domu z
pewnymi sposobami kontaktowania się słownego rodziców, rodzeństwa, znajomych.
Radio i telewizja również lansują pewne formy przeprowadzania wywiadów, które
dla niektórych osób stają się wzorcem rozmawiania z ludźmi.
— Nawyki mogą być pożyteczne
lub szkodliwe
Niestety, nie zawsze
nasze przyzwyczajenia dotyczące prowadzenia rozmów bywają najlepsze z punktu
widzenia nawiązywania kontaktu z drugim człowiekiem. Jedne bowiem zbliżają do
ludzi inne zaś mogą wywoływać rozdrażnienie otoczenia, budzić niechęć do
rozmawiania z nami. Możemy być przyzwyczajeni do takiego sposobu rozmawiania,
który wzbudza w naszych rozmówcach strach, poczucie zagrożenia, obawę przed
powiedzeniem nam czegokolwiek. Nie wiedząc o tym, swoim sposobem odzywania się
możemy wywoływać konflikty, kłótnie, sprzeczki, zrażać ludzi do siebie.
— Konieczność uświadomienia
sobie, jak rozmawiamy z ludźmi
Warto więc zastanowić
się nad tym, jak różni ludzie mogą reagować na mój sposób rozmawiania z nimi,
i czy moje przyzwyczajenia dotyczące sposobów słownego kontaktowania się z
innymi sprzyjają lub nie sprzyjają głębszemu kontaktowi psychicznemu.
Postawienie sobie tego pytania jest bardzo ważne, gdyż często nie zdajemy
sobie sprawy z tego, że rozmawiamy z innymi według pewnego stałego schematu,
który albo ułatwia kontakt z ludźmi albo ich drażni i oddala od nas.
Różne sposoby mówienia i rozmawiania
Zastanowimy się obecnie nad różnymi formami zachowania się ludzi podczas
rozmów i przeanalizujemy, jak mogą one być odbierane przez innych i czy
ułatwiają nawiązanie bliższego kontaktu psychicznego z drugim człowiekiem.
1. Ciągłe opowiadanie
Jaki wpływ na kontakt z drugim człowiekiem
może mieć opowiadający styl mówienia?
Częsty sposób posługiwania się językiem polega na tym, że spotykające się
lub stale przebywające ze sobą osoby coś opowiadają, np. o wydarzeniach,
w których brały udział, o swoim dzieciństwie, o rodzinie, o dzieciach, o mężu,
o żonie, o znajomych. Ten typ mówienia przypomina seriale telewizyjne, które
jednych interesują, a innych – nudzą. Wiecznie opowiadający coś człowiek może
jednych zaciekawić, innych zaś zanudzi swoimi wypowiedziami, zwłaszcza wtedy,
gdy zacznie się powtarzać, co z pewnością nastąpi wcześniej czy później.
Takie opowiadania mogą być pożyteczne, jeśli czegoś uczą, jeśli pomagają
drugiemu dobrze postępować itp. Mogą one też ożywić spotkania towarzyskie.
Niebezpieczeństwo przyzwyczajenia się do takiego opowiadającego sposobu
mówienia polega na tym, że można zamknąć się na drugiego człowieka, na jego
sprawy, na jego przeżycia i myśli. Ciągle opowiadający coś człowiek może
zupełnie zatracić w sobie zdolność słuchania, co doprowadzi go do wielkiego
zubożenia duchowego. Opowiadania o sobie mogą rozwijać próżność, pychę.
Mówienie zaś o innych może łatwo przekształcić się w plotkowanie, obmowy lub w
oszczerstwa.
Osoba przebywająca stale z opowiadającym coś człowiekiem może w przykry
sposób odczuć brak zainteresowania jej sprawami, jej życiem, jej kłopotami i
radościami, a to nie wpłynie korzystnie na rozwój więzi uczuciowej. W
niektórych wypadkach wiecznie mówiący człowiek może doprowadzić swego rozmówcę
do bardzo przykrego odczucia, że nie jest traktowany jak człowiek, jak osoba,
lecz jako "okazja do wygadania się" lub gorzej jeszcze – jak kosz, do którego
wrzuca się różne śmieci.
Aby właściwie wykorzystać dar mowy, warto przed rozpoczęciem jakiegoś
opowiadania zadać sobie kilka pytań: Czy nie zanudzę drugiej osoby? Jakie
dobro pragnę osiągnąć przez opowiedzenie czegoś? Czy faktycznie chcę ubogacić
drugiego człowieka swoim opowiadaniem albo raczej sprawić tylko sobie
przyjemność swoim mówieniem? Czy nie skrzywdzę kogoś przez to, co powiem?
2. Krytykowanie
Jakie skutki wywołują rozmowy oparte na
samej tylko krytyce?
Inny często spotykany sposób kontaktu słownego polega na krytykowaniu:
czyni to jedna albo wszystkie zebrane razem osoby. W ten sposób wyładowuje się
swoje niezadowolenie z powodu np. złych warunków życiowych, różnych trudności
w pracy, w szkole, w rodzinie, na świecie itp.
Często krytykujący człowiek dodatkowo dowartościowuje samego siebie
wypowiadanymi słowami, ukazuje się bowiem jako ktoś, kto w przeciwieństwie do
innych ludzi, potrafi rozwiązać wszystkie problemy ekonomiczne, społeczne,
osobiste.
Krytyka ma sens, jeśli prowadzi do jakiegoś dobra, do poprawienia złej
sytuacji, jeśli słyszą ją osoby kompetentne, które faktycznie potrafią coś
zmienić itp. Zazwyczaj jednak tego dobra nie ma i rozmowy oparte na samej
krytyce nie tylko nikomu nie przynoszą spodziewanej ulgi, lecz, przeciwnie,
pogłębiają zniechęcenie, szerzą pesymizm i przygnębienie. Ludzie rozchodzą się
przybici i zmęczeni po spotkaniach, w czasie których dokonywała się bezowocna
krytyka. Zamiast niej korzystniejsze byłoby szukanie rozwiązań bolesnych
problemów albo wzajemne pomaganie sobie w znoszeniu ciężkich sytuacji, których
często nie można zmienić.
Ogromną pomoc w umacnianiu się wobec przykrych sytuacji może stanowić wiara
w Bożą Opatrzność i w zbawczy sens cierpienia. Więcej pożytku byłoby,
gdyby czas stracony na bezowocną krytykę został wykorzystany na umocnienie
ufności w Bożą opiekę, na przypomnienie prawdy, że jeśli cierpienia nie da się
usunąć moralnymi środkami, to ma ono sens zbawczy, tzn. przyjęte cierpliwie i
ofiarowane Bogu pomaga w zbawieniu i samemu cierpiącemu człowiekowi, i innym
ludziom.
Zanim zatem zaczniemy wypowiadać słowa krytyki, warto zastanowić się nad
tym, czy przez nie umocnimy kogoś, czy uczynimy świat lepszym. Jeśli nie, to
lepiej nic nie mówić i zwrócić się do Boga z prośbą, by pomógł nam wyjść z
tych bolesnych sytuacji, których naszymi słowami krytyki nie potrafimy
zmienić.
3. Żartowanie
Jaki wpływ na kontakt z drugim człowiekiem może mieć
żartowanie?
Kontakt słowny z innymi niektórych ludzi ogranicza się do żartowania,
dowcipkowania, opowiadania kawałów. Poczucie humoru może umilać spotkania
towarzyskie, budzić radość, a w wielu wypadkach — rozładowywać różne napięcia
powstałe między ludźmi.
Jeśli jednak ktoś ogranicza swoje mówienie wyłącznie do żartowania, może
nie porozumieć się z ludźmi, a nawet wzbudzić niechęć do swojego sposobu
kontaktowania się. Drugi człowiek nie zawsze oczekuje od nas żartów i
opowiadania dowcipów. Często spodziewa się rozmów poważnych, ubogacających,
może szuka rady w jakiejś ważnej sprawie i nie zadowala go zbywanie dowcipnymi
słowami czy żartami, banalizowaniem przeżywanego cierpienia itp.
Bardzo źle na kontakt z drugim człowiekiem wpływa złośliwe kpienie z niego,
wyśmiewanie go publicznie lub nawet w kontakcie osobistym, ośmieszanie jego
cech charakteru, sposobu mówienia itp. Zadaje to bolesne rany, nieraz na całe
życie, i w różnym stopniu — w zależności od człowieka — pogarsza kontakt
osobowy. Nie można oskarżać kogoś o "brak poczucia humoru", kiedy wyśmiewamy
się z niego, ranimy go swoim sposobem mówienia, poniżamy jego wartość w oczach
własnych lub innych ludzi.
Kiedy więc mamy ochotę powiedzieć coś dowcipnego, powinniśmy się zastanowić
nad tym, czy chcemy to zrobić dla dobra innych, czy też dla
przyciągnięcia uwagi do nas samych. Ponadto trzeba pomyśleć, jak drugi
człowiek odbierze nasz dowcipny sposób bycia przy jego stanie duchowym,
przeżywanych problemach. Czy rzeczywiście w sytuacji, w jakiej się znajduje,
najbardziej potrzebuje naszego żartowania.
4. Omawianie różnych
sytuacji i zachowań ludzkich
Jakie znaczenie mogą mieć rozmowy polegające na omawianiu
różnych wydarzeń i zachowań ludzkich?
Bardzo częsty sposób prowadzenia codziennych rozmów polega na omawianiu
różnych wydarzeń znanych ze środków społecznego przekazu, życia, filmu,
własnych doświadczeń itp. Przy tej okazji nierzadko wyrażamy swoje opinie i
oceny, radość lub rozdrażnienie, w zależności od tego, o czym mówimy. W czasie
rozmów omawiane są różne wydarzenia rodzinne, ekonomiczne, polityczne, a
często też — filmy, seriale telewizyjne itp. Ten rodzaj rozmów może spełniać pozytywną rolę w podtrzymywaniu kontaktu z
drugim człowiekiem, w wyrabianiu sobie prawidłowej oceny różnych wydarzeń i
zachowań ludzkich.
Przy prowadzeniu tego rodzaju rozmów trzeba się jednak zawsze trzymać norm
moralnych, a więc przedstawiać fakty zgodnie z prawdą, obiektywnie, bez
stronniczości. Kiedy zaś oceniamy jakieś wydarzenia, należy to zrobić
uczciwie, w świetle wiary i obiektywnych norm moralnych. Nie wolno
swoimi subiektywnymi i fałszywymi ocenami uczyć drugiego człowieka błędnych
ocen, nazywania dobra złem, a zła — dobrem. Dzieje się tak między innymi
wtedy, gdy pochwalamy nieprawość, a ośmieszamy lub krytykujemy dobro.
W czasie rozmów będących komentowaniem różnych wydarzeń istnieje
niebezpieczeństwo naruszania dobrego imienia bliźniego, oczerniania go i
wyjawiania tajemnic. Aby uniknąć tego rodzaju zła, w czasie rozmów trzeba
ciągle zadawać sobie pytanie, czy chcielibyśmy, żeby o nas, o naszych
rodzicach, rodzeństwie, przyjaciołach i bliskich osobach mówiono to, co my
mówimy lub zamierzamy powiedzieć. Nie można swoim sposobem wyrażania się o
bliźnich wzbudzać do nich niechęci, nienawiści, lekceważenia, skłócać ludzi,
gdyż zaprzeczałoby to miłości.
Omawiając różne sprawy, powinniśmy się też zastanawiać nad tym, czy dajemy
naszym rozmówcom okazję do swobodnego wypowiedzenia się i czy nie zanudzamy
ich nie interesującymi ich lub małowartościowymi tematami.
Kilka uwag ogólnych o
rozmowach
Każda z omówionych wyżej form prowadzenia rozmów może być pożyteczna lub
szkodliwa. Zależy to przede wszystkim od tego, czy przekazujemy treści
wartościowe lub szkodliwe; czy mamy na uwadze dobro naszego rozmówcy lub też
przez rozmowę zaspokajamy wyłącznie jakieś własne potrzeby; czy dajemy drugiej
osobie okazję do swobodnego i szczerego wypowiedzenia się, czy też
onieśmielamy ją i zastraszamy; czy przez rozmowę zbliżamy ludzi do siebie i do
Boga czy też oddalamy i skłócamy; czy ubogacamy drugiego lub okradamy go z
czasu, który mógłby wykorzystać w lepszy sposób. Wszystkie rozmowy powinny być
wyrazem szacunku i miłości do człowieka, z którym rozmawiam, i do ludzi, o
których h mówię. Nasze mówienie nie powinno też nigdy naruszać miłości do
Boga.
